Kompleksowa diagnostyka i analiza aparatu ruchu u zawodniczki trenującej tower running na podstawie koncepcji Kinetic Control oraz Performance Stability
Współcześnie coraz większym zainteresowaniem cieszy się szeroko i głośno propagowana przez środowisko fizjoterapeutów aktywność ruchowa. Hasło „sport to zdrowie” już dawno straciło na swojej wartości. Powszechnie wiadomo, że „sport to zawód”, a przysłowiowe zdrowie to wcześniej wspomniana aktywność. Dlczego więc jest tak, że ludzie ulegają urazom podczas „niegroźnej” aktywności ruchowej i czy jest szansa, aby temu zapobiec?
Odpowiedzią na pierwszą część pytania wydaje się fakt, że najczęstszą przyczyną jest brak odpowiedniego przygotowania, na drugą – niech będzie ten artykuł, który przedstawi propozycje zmian treningowych w oparciu o koncepcję Performance Stability oraz Kinetic Control. Przedstawione w artykule propozycje zmian treningowych dotyczą zawodniczki uprawiającej spoty siłowe w głównej mierze oparte na asymetrycznych ćwiczeniach z obciążeniem równym ciężarowi własnego ciała.
Głównym celem jest zindywidualizowanie procesu treningowego w kontekście przygotowania do startów w zdobywającej coraz większą popularność na całym świecie dyscypliny tower running. Ta nietypowa dyscyplina biegowa polega na jak najszybszym wbieganiu po schodach na najbardziej znane w skali lokalnej i globalnej wieżowce, najczęściej ponad 30-piętrowe. W czerwcu 2012 r. z przeprowadzonego badania podmiotowego uzyskano informacje o aktualnym stanie zawodniczki, która w historii swoich dolegliwości wskazała na bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa pojawiające się głównie w trakcie długotrwałego utrzymania pozycji stojącej. Ważnym faktem było przeprowadzenie zbiegu artoskopii w stawie kolanowym lewym, w którym dokonano rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego. Zbieg przeprowadzono w 2004 r. Z relacji badanej można wnioskować, że rehabilitacja pooperacyjna nie była przeprowadzona wedle najwyższych standardów, a powrót do aktywności ruchowej był przedwczesny, co prowokowało znaczne dolegliwości bólowe przez kilka następnych miesięcy.
W badaniu przedmiotowym wykorzystano koncepcję Performance Stability, która miała na celu przedstawienie i ocenę stabilizacji i kontroli mięśniowo-nerwowej wraz z analizą ryzyka dysfunkcji ruchu czy urazu. Po przeprowadzeniu serii testów wychwycono słabe strony zawodniczki, które dalej rozpatrywano za pomocą koncepcji Kinetic Control. Do kompletnej oceny posłużyły również materiały filmowe z biegu po schodach.
Diagnostyka i analiza
Do Najważniejszych błędów kontroli motorycznej należało zaburzenie wyprostu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i łączony z tym przykurcz mięśnia czworogłowego (L > P). Zaburzenie wyprostu zostało zweryfikowane za pomocą testu, w którym zawodniczka leżała tyłem z ugiętymi kolanami – z tej pozycji unoszono kończyny, a następnie prostowano jedną nogę. Wykonanie testu nie było możliwe bez znacznego odgięcia odcinka lędźwiowego, czyli utrzymania kręgosłupa w pozycji neutralnej
Natomiast wykrycie nadaktywności mięśnia czworogłowego nastąpiło za pomocą prostego testu mini squat z pozycji stojącej jednonóż, przy którym testowaniu automatycznie pochylała się w przód
Dodatkowo restrykcja ta została potwierdzona „odwróconym testem Thomasa” (zdj. 3.), który ujawnia przykurcz zgięciowy w stawie biodrowym i pozwala zróżnicować jego przyczynę, uwzględniając tkanki:
• mięsień prosty uda,
• mięsień naprężacz powięzi szerokiej,
• mięsień biodrowo-lędźwiowy,
• torebkę stawową.
Wymienione testy zostały szerzej opisane w poprzednich numerach „Praktycznej Fizjoterapii i Rehabilitacji”.
W związku z zaistniałą sytuacją zbadano wydolność mięśnia pośladkowego większego oraz sekwencje jego aktywizacji w stosunku do kontralateralnej grupy prostowników grzbietu przy wyproście kończyny dolnej w stawie biodrowym. W pierwszym teście, w którym pacjentka wykonywała wyprost kończyny dolnej w pozycji leżenia przodem (miednica oparta o krawędź stołu), zaobserwowano kompensację ze strony lędźwiowego odcinka kręgosłupa, przed osiągnięciem wymaganego zakresu wyprostu w stawie biodrowym. Świadczy to o niewydolności mięśni pośladkowych
Według Jandy prawidłową aktywacje mięśni w trakcie wykonywania wyprostu w stawie biodrowym (w pozycji leżenia przodem) cechuje następująca sekwencja:
• 1)napięcie ipsilateralnej grupy mięsni kulszowo-goleniowych,
• 2)napięcie ipsilateralnego mięśnia pośladkowego wielkiego,
• 3)napięcie kontralateralnego prostownika grzbietu.
U badanej pacjentki aktywacja mięśnia pośladkowego wielkiego następowała po napięciu przeciwnej grupy mięśni prostowników grzbietu, co świadczy o nieprawidłowym timingu mięśniowym , a tym samym – zaburzonym wzorcu wyprostnym kręgosłupa lędźwiowego.
Zaskoczeniem był fakt, że mięśnie skośne brzucha w wewnętrznym zakresie były w pełni wydolne, co pozwala sądzić, iż priorytetem w odzyskiwaniu kontroli zaburzonego wyprostu będzie poprawa elastyczności mięśni pośladkowych oraz dodatkowo torowanie tejże grupy wraz ze skośnymi brzucha do wspólnego wzorca ruchowego.
Drugim zauważalnym w trakcie przeprowadzonych testów problemem były brak kontroli rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym w kończynie lewej, co znacznie przeciążało przedział przyśrodkowy stawu kolanowego. Zjawisko to było tym bardziej niepokojące, że w tak specyficznej aktywności ruchowej, jaką jest tower running, dochodzi do ciągłej nadmiernej rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym na każdym piętrze, kiedy to dochodzi do zmiany kierunku o 180 stopni. W tym przypadku za główną przyczynę zaistniałej sytuacji uznano słabość mięśnia pośladkowego średniego, którym w swoim wewnętrznym zakresie był niewydolny (zdj. 6A-B).
Rola mięśnia pośladkowego średniego została szczegółowo opisana w artykule w grudniowym numerze „Praktycznej Fizjoterapii i Rehabilitacji”, w którym skupiono się na wpływie ekscentrycznej niewydolności tego mięśnia na urazowość stawu kolanowego w sporcie.
Trening i terapia
Na podstawie przeprowadzonej analizy wspogacono tradycyjny trening o strategie reedukacji nerwowo-mięśniowej w niskiej aktywności, które pomogą odzyskać kontrolę motoryczną zarówno w sytuacji nadmiernego przeprostu w odcinku lędźwiowym, jak i nadmiernej rotacji wewnętrznej kości udowej w stawie biodrowym. Ponadto zwrócono uwagę na prawidłowy trening mięśni pośladkowych, które przy wbieganiu po schodach wydają się mieć kluczowe znaczenie. Pierwszym elementem, który został poddany korekcie, był sposób rozciągania mięśnia czworogłowego. W dotychczasowej wersji w trakcie wykonywania tego prostego ćwiczenia zawodniczka nie zwracała uwagi na:
• utrymanie prawidłowej pozycji kręgosłupa lędźwiowego, który pozostawał w nadmiernym przeproście,
• odwiedzenie kolana, co powodowało zwolnienie napięcia na naprężaczu powięzi szerokiej, który tak często ma współistniejący przykurcz z mięśniem prostym uda,
• nadmierne zgięcie w stawie biodrowym,
• brak koaktywacji ze strony mięśni skośnych brzucha i pośladkowych.
Prawidłowo miednica powinna być utrzymana w tyłopochyleniu za pomocą mięśni pośladkowych i skośnych brzucha, staw kolanowy utrzymany w jednej osi ze stawem biodrowym oraz ustawiony na wysokości stawu kolanowego nogi podporowej, co zapobiega wymuszanemu zgieciu kończyny rozciąganej w stawie biodrowym (zdj. 7A-B)
Następnie zaproponowano prostą wersję ćwiczenia korygującego prowidłową aktywację mięśni w trakcie ruchu wyprostu w stawie biodrowym. W tym celu wykorzystano pozycję jak przy teście Jandy (zdj. 5), a pacjentka przed oderwaniem kończyny dolnej od podłoża wykonywała preaktywację ze strony mięśnia pośladkowego wielkiego w celu przywrócenia prawidłowego timingu mięśniowego. Edukacja CUN w trakcie wykonywania tego ćwiczenia później była wykorzystywana jako jedna z podstawowych strategii przy wszystkich innych ćwiczeniach prostowników stawu biodrowego typu przysiad, wejście na stopień. Kolejnym etapem była integracja wyżej wymienionych wzorców ruchowych do wysokiego obciążenia.
W celu usunięcia problemu braku wydolności mięśnia pośladkowego średniego oraz jego opóźnionej aktywacji można stosować różne strategie, jednak sama zainteresowana najbardziej przypodobała sobie wzmacnianie tego mięśnia w pozycji leżenia przodem z kolanem nogi ćwiczonej opuszczonym poza brzeg stołu, a następnie jego aktywnym uniesieniem
Po tak przeprowadzonym treningu w systemie 1 seria/ 10 powtórzeń /10 s skurczu/2 razy dziennie/ 3 razy w tygodniu, przechodzono do prawidłowo wykonywanych testów mini squat, „lunge + szybka zmiana nogi” z odpowiednim sprzężeniem zwrotnym, co miało służyć prawidłowej aktywacji mięśnia pośladkowego średniego, a w konsekwencji – niedopuszczanie do nadmiernej rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym.
Podsumowanie
Sześć miesięcy wyżej opisanego treningu pozwoliło na znaczną poprawę kontroli motorycznej spomnianych dysfunkcji, co przełożyło się na możliwość spokojnego przeprowadzenia intensywnego treningu, dzięki któremu zawodniczka jako najwyżej sklasyfikowana Polka uplosowała się w pierwszej dwudziestce rankingu światowego.
Na podstawie powyżej przedstawionego postępowania można z pełną odpowiedzialnością wnioskować, że Performance Stability oraz Kinetic Control są narzędziami wspomagającymi warsztat każdego fizjoterapeuty. Głównym ich celem jest analiza i obiektywna ocena funkcjonalna osób uprawiających sport zawodowo czy amatorsko, jak i przede wszystkim pacjentów, których problemem są schorzenia związane z narządem ruchu.
